Αστέρας Κάστρου: Μια γειτονιά, μια παρέα, μια ιδέα, μια ιστορία (Συνεντεύξεις)
Ένα ταξίδι στο χρόνο, με όχημα την καλοσύνη δύο συμπολιτών μας που προθυμοποιήθηκαν να μοιραστούν τις αναμνήσεις τους, πραγματοποιήσαμε τη Μεγάλη Πέμπτη 21 Απριλίου, μετά από πρωτοβουλία της δημοσιογράφου του Ράδιο Λήμνος, Μαρίας Κατσάνου. Δύο συμπολίτες μας, ηλικίας άνω των 90 ετών, ο κ. Σταμάτης Ασβεστάς και ο κ. Αντώνης Μανωλάκης, κάτοικοι Μύρινας αμφότεροι, μας δέχθηκαν στο σπίτι τους και μας μίλησαν για μια εποχή τόσο διαφορετική από τη σημερινή.
Μαζί τους, ταξιδέψαμε πολλά χρόνια πίσω και μπροστά μας ζωντάνεψε η εικόνα μιας Μύρινας (τότε ακόμα λεγόταν Κάστρο) με λιγότερα σπίτια, λιγότερες δουλειές και περισσότερη φτώχεια, που όμως οι άνθρωποί της δεν έπαυαν να ονειρεύονται και να προσπαθούν για το καλύτερο. Θέμα της συζήτησής μας η αγάπη τους για το ποδόσφαιρο και τον αθλητισμό, σε μια εποχή που ακόμα και η προμήθεια μπάλας ή παπουτσιών φάνταζε ιδιαίτερα δύσκολη.
Ο κύριος Ασβεστάς και ο κύριος Μανωλάκης μας μίλησαν για την ομάδα τους, τον Αστέρα Κάστρου, τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν εκείνα τα δύσκολα χρόνια της δεκαετίας του 1950, το ξεκίνημα και την πορεία προς την καταξίωση ενός αθλητικού σωματείου, το οποίο πρωταγωνίστησε στα ποδοσφαιρικά δρώμενα μέχρι τη δεκαετία του 1980 όταν και μαζί με τον Παλλημνιακό και τους Αργοναύτες συγχωνεύτηκαν, δημιουργώντας την Αθλητική Ένωση Λήμνου.
Προτού ξεδιπλώσουμε το κουβάρι της ιστορίας, κατά πως μας την αφηγήθηκαν, απευθύνουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ, εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη μας για τη δυνατότητα που μας έδωσαν να τους κάνουμε ερωτήσεις και να ακούσουμε όσα είχαν να μας πουν.
Οι ρίζες του Αστέρα
Βρισκόμαστε στα τέλη της δεκαετίας του 1940, μετά την απελευθέρωση από τη γερμανική κατοχή και ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη τα γεγονότα του 1946-1949. Σε μια μεγάλη αλάνα γεμάτη αγκάθια, εκεί που σήμερα βρίσκεται το 2ο Δημοτικό Σχολείο Μύρινας, μια παρέα ξυπόλυτων παιδιών κλωτσάει μια μπάλα, μικρότερη σε μέγεθος από τις κανονικές και φτιαγμένη από πανί και σφουγγάρια.
Είναι όλα από την ίδια γειτονιά, το συνοικισμό του Αγίου Νικολάου, που τότε περιελάμβανε ελάχιστα σπίτια. Με πέτρες που χρησιμοποιούν για τέρματα, μοιράζονται την αγάπη τους για το ποδόσφαιρο. Εκεί συλλαμβάνεται η ιδέα για τη δημιουργία μιας ποδοσφαιρικής ομάδας.
Την εποχή εκείνη το ποδοσφαιρικό καμάρι της πόλης ήταν ο Παλλημνιακός, στις τάξεις του οποίου όμως τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά δύσκολα γίνονταν δεκτά. Σύμφωνα με τον κύριο Σταμάτη, την παρέα εκείνη αποτελούσαν οι Θεμιστοκλής Μαχαίρας, Στέλιος Σαμπιωτάκης, Σάββας Λαγόπουλος, Γιάννης Γουτζελάς, Μπάμπης Παντελιάς, Γιάννης Γκαλελής, Αντώνης Μανωλάκης, Αντρέας Παρασχάκης, Κώστας Μπουλώτης και Σταμάτης Ασβεστάς.
Μαζί τους συνδέθηκαν και παιδιά από τις κοντινές γειτονιές του Τσας και των Μαϊτιανών, τα αδέρφια Μελλίδη, ο Δημήτρης Δημητριάδης (ιδιαίτερα ικανός ποδοσφαιριστής γνωστός και με το παρατσούκλι «Μπιρής» λόγω καταγωγής από την Ίμβρο), ο Λευτέρης Ελευθεράκης αλλά και άλλοι όπως οι Στέλιος Περιστέρης, Σώζος Τηλέγραφος και Κυριάκος Δανιήλ. Όλοι μαζί αποτέλεσαν τη βάση για τη μετέπειτα πορεία του Αστέρα.
Τα κάλαντα
Πρώτη δυσκολία που είχαν να αντιμετωπίσουν ήταν η εξεύρεση χρημάτων για μπάλα και ρουχισμό, σε μια εποχή δύσκολη για τέτοιες «πολυτέλειες». Αποφασίζουν να συνεισφέρουν ότι μπορούσε ο καθένας με κύριο πόρο το πενιχρό χαρτζιλίκι που λάμβαναν από τους γονείς τους. Φυσικά τα χρήματα αυτά δεν επαρκούσαν για την επίτευξη του στόχου.
Πέφτει η ιδέα να βγουν στα κάλαντα προς ενίσχυση της προσπάθειας. Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Φώτα. Χωρίζονται σε τρία γκρουπ και ξεκινούν. Το ένα γκρουπ πηγαίνει προς την αγορά, το δεύτερο στο Τσας και το τρίτο στα Μαϊτιανά. Τα χρήματα που συγκεντρώνουν επαρκούν για μπάλα, όχι όμως και για φανέλες.
Επαναλαμβάνουν την προσπάθεια και την επόμενη χρονιά. Στα κάλαντα πολύτιμη υπήρξε και η συνεισφορά των κοριτσιών της γειτονιάς. Τα παιδιά ζητούν τη στήριξη των ανθρώπων της πόλης, τραγουδώντας «για να πάρουμε φανέλες και παπούτσια και σαμπρέλες». Μετά και τη δεύτερη χρονιά, πλέον είναι σε θέση να προχωρήσουν στην αγορά του πολυπόθητου εξοπλισμού.
Ο όρκος
Προτού δημιουργηθεί η ομάδα, δεν υπήρχε η δυνατότητα να αξιοποιηθεί το γήπεδο της πόλης, το οποίο τότε χρησιμοποιούσε ο Παλλημνιακός, που ήταν επίσημα και το μοναδικό σωματείο. Σύμφωνα με τον κ. Αντώνη, πολλές από τις πρώτες συναντήσεις πραγματοποιούνταν στο Ρωμέικο και συγκεκριμένα κάτω από τη Λέσχη Αξιωματικών.
Στο Ρωμέικο, στο ύψος που βρίσκεται η είσοδος της Μητρόπολης, γίνονταν οι συζητήσεις για το μέλλον της προσπάθειας. Μάλιστα, στο παλιό πυροβολείο που βρίσκεται στο σημείο, δόθηκε και ο όρκος πίστης στη νέα ομάδα. Τα παιδιά υποσχέθηκαν πως θα παραμείνουν πιστά στην ιδέα τους και ότι θα ενισχύουν όπως μπορούν αυτή την ομάδα που αποτελούσε σάρκα από τη σάρκα τους.
Εκεί επίσης έλαβαν χώρα οι συζητήσεις για το όνομα και τα χρώματα της ομάδας. Σύμφωνα με τον κ. Σταμάτη, η αρχική ιδέα ήταν να χρησιμοποιηθεί το κόκκινο ως βασικό χρώμα. Ο φόβος όμως για μια πιθανή σύνδεση με την αριστερά και το ΚΚΕ, ήταν αρκετός για να εγκαταλειφθεί η σκέψη.
Κατόπιν προτάθηκε η χρήση του μπλε και του λευκού, που έφερνε στο μυαλό τα χρώματα του έθνους, ενώ η πρόταση για τη ραφή ενός λευκού αστεριού πάνω στη φανέλα, λειτούργησε καταλυτικά για τη βάφτιση του σωματείου.
Με τα χρήματα που είχαν ήδη συγκεντρωθεί, παρήγγειλαν φανέλες και κάλτσες από την Αθήνα, ενώ οι μανάδες τους ανέλαβαν να φτιάξουν τα λευκά σορτσάκια.
Ανάγκη για Διοικητικό Συμβούλιο
Προκειμένου να επισημοποιηθεί η δημιουργία της ομάδας χρειαζόταν ένα συμβούλιο και έτσι ξεκίνησαν οι πρώτες προσπάθειες εξεύρεσης ανθρώπων που θα ενδιαφέρονταν να στηρίξουν το εγχείρημα.
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του κ. Σταμάτη και του κ. Αντώνη, μεταξύ των ανθρώπων που έδειξαν ενδιαφέρον για να ενισχύσουν την προσπάθεια, συγκαταλέγονταν οι Γιάννης Στεφανιδάκης, Γιάννης Μάνος, Ζαβέν Παπαζιάν, Στέλιος Τζιάκης, Ηλίας Κυριακίδης, Βαγγέλης Φεργαδιώτης και Γιάννης Περτσάς.
Οι άνθρωποι αυτοί προθυμοποιήθηκαν να βοηθήσουν και ενίσχυσαν με όποιο τρόπο μπορούσαν τις προσπάθειες για την ίδρυση του σωματείου, ενώ επέδειξαν και ιδιαίτερη φροντίδα προς τους νεαρούς αθλητές.
Αξίζει βέβαια να σημειωθεί πως αν και στα πρόσωπα των ανθρώπων που «έβαλαν πλάτη» στηρίζοντας οικονομικά την προσπάθεια, οι παίκτες βρήκαν έναν πολύτιμο σύμμαχο, συνέχισαν παρόλα αυτά τις εξορμήσεις τους στα κάλαντα.
Μάλιστα, συνόδευαν τα παραδοσιακά τραγούδια των καλάντων με τραγούδια των οποίων οι στίχοι αφορούσαν την προσπάθειά τους. Παρατίθεται ένα απόσπασμα που ανακάλεσε στη μνήμη του ο κ. Σταμάτης:
«..Ευχές σκορπίζουμε παντού, τραγούδια της ψυχής μας
Να ζήσει και να δοξαστεί, ο ένδοξος Αστήρ μας
Ζείτε ζείτε ευτυχισμένοι, ζείτε και χρόνια πολλά
Με υγεία να περάσετε την καινούργια χρονιά
Στους μεγάλους μας φιλάθλους, που για μας όλοι φροντίζουν
Ευχόμαστε από καρδιάς χρόνια πολλά να ζήσουν..»
Τελικά οι προσπάθειες απέδωσαν καρπούς και στις αρχές της δεκαετίας του 1950 (περίοδος 1952-53), ο Αστέρας Κάστρου κατάφερε να μετατραπεί σε οργανωμένο αθλητικό σωματείο, το οποίο πρωταγωνίστησε στα ποδοσφαιρικά δρώμενα για περίπου 35 χρόνια.
Η κόντρα με τον Παλλημνιακό
Ήδη από την ίδρυση του Αστέρα ξεδιπλώθηκε μια αντιπαλότητα με τον πάλαι ποτέ «μονοκράτορα» του λημνιακού ποδοσφαίρου, τον Παλλημνιακό. Το δίπολο αυτό έλαβε τη μορφή αντιπαράθεσης ανάμεσα στην «ομάδα των πλουσίων» (Παλλημνιακός) και την «ομάδα των φτωχών» (Αστέρας).
Παρά το γεγονός ότι πτυχές αυτής της σχέσης, εκτείνοντας από τον αγωνιστικό χώρο και τις κερκίδες του γηπέδου, μέχρι «αμφιλεγόμενες» μεθόδους προσεταιρισμού παικτών από τη μία ομάδα στην άλλη, οι ομιλητές μας επιμένουν πως η αντιπαλότητα αυτή δεν αφορούσε τις σχέσεις μεταξύ των παικτών.
Όπως χαρακτηριστικά μας ανέφεραν, «μπορεί στο γήπεδο να ήμασταν αντίπαλοι, πριν και μετά τον αγώνα ήμασταν φίλοι». Αποδίδουν τυχόν έριδες στις προσπάθειες μεγαλύτερων ανθρώπων και παλαιότερων παικτών να σπείρουν τη διχόνοια.
Άλλωστε, όπως επιβεβαιώνεται και από ντοκουμέντα της εποχής, δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις όπου αδέρφια μεταξύ τους αγωνίζονταν στη μία ή στην άλλη ομάδα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα που μας αναφέρθηκαν είναι τα αδέρφια Μαχαίρα, Καρκαντή και Λάμπρη.
Είναι πάντως βέβαιο πως τα παιχνίδια ανάμεσα στον Παλλημνιακό και τον Αστέρα αποτέλεσαν γεγονότα υψηλού κοινωνικού ενδιαφέροντος, συγκεντρώνοντας πολύ κόσμο στο γήπεδο και αποτελώντας θέμα συζήτησης και «πειραγμάτων» στα καφενεία της εποχής.
Φόβος σύνδεσης με την αριστερά
Αξιοσημείωτο κεφάλαιο στην ιστορία είναι ο φόβος που χαρακτήρισε όλη την προσπάθεια για την ίδρυση και λειτουργία του Αστέρα, μην τυχόν και θεωρηθεί ομάδα αριστερών ή κομμουνιστικών καταβολών.
Σε αυτό το φόβο συνετέλεσε τόσο η κοινωνική προέλευση της ομάδας η οποία έλκυε την καταγωγή της από φτωχά και προσφυγικά κοινωνικά στρώματα, όσο και η παρουσία ανθρώπων που είχαν στιγματιστεί για τις ιδέες τους, με ορισμένους εξ αυτών να έχουν γευτεί και τη στοχοποίηση από το μετεμφυλιακό κράτος.
Σύμφωνα με τον κ. Σταμάτη, η φήμη του αριστερού ήταν ικανή να διαλύσει την ομάδα και μάλιστα προκειμένου να αποσοβηθεί αυτός ο κίνδυνος χρειάστηκε να βγει μπροστά ο απόστρατος ταγματάρχης και μέλος του Δ.Σ, Ηλίας Κυριακίδης, ο οποίος συναντήθηκε με τον αστυνομικό διευθυντή και «χτυπώντας το χέρι στο τραπέζι» με την άνεση ενός ανθρώπου που είχε υπηρετήσει τις Ένοπλες Δυνάμεις, μίλησε για την κοινωνική προσφορά του σωματείου που κρατάει τη νεολαία έξω από τα καφενεία..
Σύμφωνα με τον κ. Αντώνη, ο φόβος για τη σύνδεση με την αριστερά και ο εφιάλτης της εξορίας, ήταν τέτοιος που εμπόδισε ανθρώπους που ήθελαν να βοηθήσουν τον Αστέρα από το να συμμετάσχουν, σε μια εποχή που «αν δεν ήσουν βασιλόφρων δε μπορούσες να γίνεις δεκτός μέσα στην αγορά».
Σημειώσεις
Από τις μαρτυρίες προέκυψαν και ορισμένες σημειώσεις που κρίθηκε σκόπιμο να αποτυπωθούν:
Ενδεικτικό για το πόσο είχαν συνηθίσει στην ανέχεια τα παιδιά που δημιούργησαν τον Αστέρα είναι το παρακάτω: Σύμφωνα με τον κ. Σταμάτη, ένα από τα αστέρια της ομάδας, ο Κυριάκος Δανιήλ, έχοντας συνηθίσει να παίζει ποδόσφαιρο ξυπόλητος, συνέχισε να παίζει έτσι και αφού το σωματείο νομιμοποιήθηκε και υπήρχε πλέον δυνατότητα για παπούτσια. Έβαλε παπούτσια μόνο όταν υποχρεώθηκε να το κάνει.
Ο Ντίνος Βουγιούκας, ο οποίος διέπρεψε τη δεκαετία του 1960 ως τερματοφύλακας του Ηρακλή αλλά και με τη φανέλα της Εθνικής Ελλάδος (70 συμμετοχές από το 1961 έως το 1967), συνήθιζε να κάθεται πίσω από το τέρμα στο πλάι του κ. Σταμάτη που ήταν τερματοφύλακας του Αστέρα. O κ. Σταμάτης, έχοντας αντιληφθεί το ταλέντο του νεαρού του έκανε προπονήσεις στο τέρμα μετά τα ματς ή σε άλλες μέρες.
Σύμφωνα με τον κ. Αντώνη, καθώς η πρόσβαση για τους νεαρούς στα καφενεία ήταν απαγορευμένη, συνήθιζαν να μαζεύονται στο κατάστημα σιδηρικών του Κυριάκου Μελλίδη όπου συζητούσαν για την ομάδα, τραγουδούσαν και έπιναν και κανένα ουζάκι.
Ο κ. Σταμάτης αν και αρχικά έπαιζε μέσα γρήγορα αποφάσισε να γίνει τερματοφύλακας προκειμένου να βοηθήσει την ομάδα από το κρίσιμο αυτό πόστο. Μάλιστα τις ικανότητές του είχε διακρίνει και ο πάλαι ποτέ σπουδαίος τερματοφύλακας, Στάθης Μανταλόζης, ο οποίος τότε διατελούσε προπονητής του Παλλημνιακού, προσφέροντας του την ευκαιρία να αγωνιστεί στην ομάδα του Αιγάλεω, ευκαιρία που ο κ. Σταμάτης αρνήθηκε.
Ενδεικτική της αγάπης που επέδειξαν τα μέλη του Δ.Σ για την ομάδα του Αστέρα, είναι σύμφωνα με τον κ. Αντώνη, το φιλικό που διοργανώθηκε το 1954 με τον Ερμή Αλεξανδρουπόλεως, με τον Αστέρα να γίνεται έτσι η πρώτη ομάδα που αγωνίστηκε εκτός νησιού.
Χαρακτηριστική του πάθους που επικρατούσε στις σχέσεις Αστέρα και Παλλημνιακού, είναι πως, στην περίπτωση του κ. Σταμάτη, η απόφαση να μη δεχθεί να υπογράψει στον Παλλημνιακό, «προδίδοντας» έτσι τους φίλους του, είχε επιπτώσεις στον τομέα της εργασίας.
Συνεντέυξεις: Μαρία Κατσάνου, Γιάννης Χατζηχαραλάμπους
Φωτογραφίες: Μαρία Κατσάνου, Γιάννης Χατζηχαραλάμπους
Ηχογράφηση συνεντεύξεων: Μαρία Κατσάνου
Κείμενο: Γιάννης Χατζηχαραλάμπους
Σημείωση για το κείμενο:
Το παραπάνω κείμενο προέκυψε από τη μελέτη των προφορικών συνεντεύξεων που συλλέχθηκαν την Πέμπτη 21/04/2022. Για την ακριβέστερη διασταύρωση όσων υποστηρίζονται και για την αποφυγή παραλείψεων που αφορούν πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στην ιστορία, κρίνεται αναγκαία η περαιτέρω διερεύνηση με βάση και τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στις διαθέσιμες έντυπες εκδόσεις και στα σχετικά με τα θέματα αυτά, ντοκουμέντα.
Σε κάθε περίπτωση, στόχος δεν είναι να αποφανθούμε επί της ιστορίας και των προσώπων που αναφέρονται, αλλά να δώσουμε το λόγο σε ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα, ακόμα και αν αυτό συνέβη πριν από πολλές δεκαετίες. Τους ευχαριστούμε από καρδιάς και νιώθουμε ευγνωμοσύνη για τη διάθεσή τους να επικοινωνήσουν τις αναμνήσεις τους.
